Göz Bandı Adı Nedir? Görmemeyi Seçen Toplumlar Üzerine Siyasal Bir Analiz
Bir siyaset bilimci olarak gücün yalnızca yönetmek değil, aynı zamanda neyin görülüp neyin gizleneceğine karar vermek olduğunu iyi bilirim. Tarih boyunca iktidar, gözleri açık olanlardan değil; gözleri bağlı kalanlardan beslenmiştir. “Göz bandı” kavramı bu anlamda yalnızca fiziksel bir nesne değildir — bir ideolojik araç, bir toplumsal metafordur. Peki, “Göz bandı adı nedir?” sorusunu yalnızca bir nesnenin ismini aramak olarak değil, toplumsal körlüğün adını koymak olarak düşünürsek, ne görürüz?
Göz Bandı: Sadece Bir Nesne mi, Yoksa Bir Rejim Aracı mı?
TDK’ye göre göz bandı, “gözleri kapamak veya ışığı engellemek için kullanılan bez parçası”dır. Fakat siyaset bilimi açısından bu tanım fazlasıyla yetersizdir. Çünkü her toplumda, bireyin gözünü kapatan görünmez “politik bandajlar” vardır. İdeolojiler, medyatik söylemler, eğitim sistemleri — hepsi bireye neyi görmesi, neyi görmemesi gerektiğini söyler.
Göz bandı, modern siyasette bir “rıza üretim mekanizması” haline gelir. Antonio Gramsci’nin hegemonya kavramını hatırlayalım: İktidar, yalnızca zorla değil, onayla da işler. İnsanlar, gözlerini bağlayan sistemlere çoğu zaman kendi elleriyle hizmet eder. Çünkü o bandın ardında, düzenin konforu saklıdır.
Erkeklerin Güç Odaklı Göz Bandı: Stratejik Körlük
Tarih boyunca erkek egemen siyasal düzenlerde göz bandı, stratejik bir araç olarak kullanılmıştır. Güç sahipleri, gerçeği değil; gücün sürdürülebilirliğini görmeyi tercih etmiştir. Bu, Machiavelli’nin “amaç uğruna araç meşrudur” anlayışına benzer bir körlüktür.
Erkek liderlik kültürü çoğu zaman bu körlüğü teşvik eder. Çünkü mutlak güç, eleştiriye değil itaate ihtiyaç duyar. Erkeklerin politik düzlemde sergilediği “gözleri kapalı kararlılık”, aslında görmemeyi seçmenin rasyonelleştirilmiş biçimidir. İktidarın göz bandı, güçle birlikte gelir — ve çıkar ilişkileriyle sıkıca bağlanır.
Burada şu soruyu sormak gerekir: “Gerçek gücü görmekten mi korkuyoruz, yoksa onu kaybetmekten mi?”
Kadınların Demokratik Göz Bandı: Empati ve Direniş Arasında
Kadınların siyasete ve toplumsal katılıma bakışı, genellikle daha ilişkisel ve katılımcıdır. Kadın, göz bandını bir “güç sembolü” olarak değil; çoğu zaman bir “mücadele metaforu” olarak yaşar. Kadın hareketleri, yüzyıllardır toplumun bilinçli körlüğüne karşı direniş üretmiştir.
Feminist siyaset teorisi, bu noktada önemli bir fark yaratır: Görmemek, bazen dayatılmış bir sessizliktir. Kadınlar tarih boyunca “görme hakkı” için mücadele etmiş; kamusal alanda var olmanın, fark edilmenin ve konuşmanın politik değerini yeniden tanımlamıştır.
Bu bağlamda göz bandı, kadınlar için yalnızca bir engel değil, aynı zamanda bir semboldür: Sistemin kapattığı gözleri açmak, körleştirilmiş vicdanı yeniden uyandırmaktır.
İdeoloji, Kurumlar ve Vatandaş: Kim Kimi Bağladı?
Modern devlet yapısı, kurumları aracılığıyla bireylerin “görme biçimlerini” şekillendirir. Eğitim sisteminden medyaya, hukuktan ekonomiye kadar her kurum, vatandaşın hangi gerçekleri “doğru” olarak kabul edeceğini belirler. Bu süreçte göz bandı, görünmez ama etkili bir iktidar aracına dönüşür.
İdeoloji, bireye göz bandını taktıran eli görünmez kılar. İnsan, özgür olduğunu sanırken aslında sistemin belirlediği sınırlar içinde görür. Vatandaşlık bilinci, işte bu farkındalıkla başlar: “Gözüm neyi görüyor, neyi görmüyor ve kim istiyor ki ben böyle göreyim?”
Burada okuyucuya provokatif bir soru sormalıyız: “Göz bandını kim takıyor — iktidar mı, yoksa biz mi?”
Toplumsal Körlük: Konfor ve Sorumluluk Arasında
Toplumların çoğu, körlüğü huzurla karıştırır. Göz bandı takmak, sorumluluktan kaçmanın en konforlu yoludur. Politik sistemler de bunu iyi bilir; çünkü “az gören” kitleler, daha kolay yönetilir.
Siyaset biliminde bu duruma “rızalı cehalet” denir. Vatandaş, bilgiye ulaşabileceğini bilir ama onu tercih etmez. Çünkü bilgi, konforu tehdit eder. Göz bandı burada yalnızca bir engel değil, bir seçimdir. Görmemek, görüp de rahatsız olmaktan daha kolaydır.
Sonuç: Göz Bandının Adı Hep Aynı — Sessizlik
“Göz bandı adı nedir?” sorusunun cevabı, fiziksel bir nesnede değil; toplumsal bir davranışta saklıdır. O bandın adı, her dönemde değişir: ideoloji, din, medya, milliyetçilik, hatta bazen “vatan sevgisi”. Ama özü aynıdır: Görmemeyi öğretmek.
Bir siyaset bilimci olarak şunu soruyorum: “Gözlerimiz bağlıyken kimin çıkarına hizmet ediyoruz?”
Göz bandını çıkarmak, yalnızca görmek değil; sorumluluk almaktır. Toplumların ilerlemesi, gözleri açık tutma cesaretine bağlıdır. Çünkü bazen en devrimci eylem, sadece bakmaktan değil — gerçekten görmeyi istemekten geçer.